Chanchin Tha leh Khuang

Kum 1894-ah chuan Missionary ten Miote chu Kristianah min rawn siam tan ta a. Kristian an nih atang chuan Kristian an nih hmaa zai leh lam nana an hman chi zawng zawng chu ramhuai biakna thil veka an ngaih avangin an hnawl vek a. Chuvangin, Kristian hmasate kha chuan khuang pawh hi zainaah an hmang ngai lo a ni. 1903-ah pawh khan, Zosaphluian Biate khua a tlawh tumin zawlbukah Pathian thu a sawi a, a ngaithlatu paho chu 50 vel an ni. Zosap thusawi chu hliah turin khuang chu ring tawkin an lo vuak khum a, a tibuai hle; mahse, ngaithla tawk chu an awm  ve tho a ni (tuichang Ral Presbytery Chanchin 1938 – 1995). Heng hun lai bawk hian Tualte khuaah chuan ring thar hovin an lal in bulah chuan hla an sa ak, khuang an hmang ve a ni ang, an lalpa thinur chuan an khuang chu a cheh pawhsak nghe nghe a ni. 

A tira Kristian ni tharte chuan khuang leh thil dang tam tak, ramhuai biak laia an hman chu an hmang duh lova, chutah chuan khuang pawh hi a tel ve a ni. Hun a lo kalo zel a, 1919-ah chuan Harhna tum thumna a lo thleng a, Harhna intanna chu Nisapuiah te, Lungdaiah te, Thingkuangah te hian a ni. An hotupa Euva chuan khuang chu inkhawmnaah a la lut a, zai rem nan a hmang ta a, an hlimpui hle a. Suaka hovin Mission Vengah an kal a, khuang nen lamin an chil a, biak inah an lut a, an inkhawm nghal ta a. Inkhawm an ban chuan khawlaiah kalin Khuang pawh an keng zel a, an zai a, an lam bawk a. Khuang chu Pathian fakna hmanrua takah an hmang ta a ni. Hemi hun 1919 hi Mizo Kristianten khuang hmanga Pathian an biak tanna ber chu niin a lang.

Kum 1937 ah Harhna Kelkangah a lo thleng leh a, hetah pawh hian Khuang hmangin an zai a, an lam nasa hle tawh a ni. Hetah hian Bawrhsap Mc. Call, ICS, Superintendent, Lushai Hills chu September 12, 1937-ah chuan Kelkangah chuan a kal a. Khuang nena an zai leh an lam chu a hmuh chuan kuang chu an rilru chawk thotuah a ngai a, mite a tihel zoin a hria a, khuang chu mihring riru chawk khawlotu nia a ngaih avangin Harhna chang ho chu a man a, mi 30 zelin Aizawl lamah tum thum a thawn thla a ni. Khuang hman hi phal lo mah se, tawnghriatloh leh lam chu an chang tho