By Lalmuankima Newcastle, United Kingdom

Thuhmahruai

Bible (Pathian Lehkha Thu) hlutna leh danglamna hi sawi dawn ta ila, sawi tur tam tak a awm thei ngei ang. Chutianga sawi tur tam tak awm thei zingah chuan tlem azawng chauh la chhuakin kan sawi dawn a ni a, tuna kan sawi chauh hi Bible hlutna leh danglamna thlentute an ni lo va, kan sawi tawh angin a hlutna leh danglamna sawi tur tam tak awm thei zing ami chauh an ni tih hi kan rilruin kan hre hmasa ila ka duh a ni. A chhung thu history leh a hunlai chanchin ilo vel hrut zawngin kan kalpui dawn lo va, keimahniah danglam taka hna a thawh dan leh thil dang aia a hlut zawkzia lam hawi zawngin kan sawi dawn a ni.

Bible hi thiantha leh rinawm tak a ni

He khawvela i thian tha ber ber te chuan engtik niah emaw ni chuan phatsan hun che an nei mai thei, mahse Bible erawh chuan engtik lai mahin a phatsan ngai lo che a, i khawhar niah hnemtu thian tha ber a ni a, i mangan niah tanpui vartu hnai reng a ni bawk a (Johana 46:1), lungngai taka i awm lai pawhin nangmah hnemtu rinawm tak a ni. Mihring kan nih angin lungngaih chang kan nei thin a, mangan chang te pawh kan nei bawk thin. Mahni chauhva mal ngawih ngawiha inhriat chang te pawh kan nei fo thin. Chutih hunah chuan kan phurritte min chhawk zangkhai turin Bible hi kawm a lo tlak em em a, kan harsatna zawng zawng min sutkiansak turin Pathian Thu hi a lo tawk em em a ni. Lei thian thaten min hnemna hi chu kan emotion bak a thleng ngai lo va, Pathian Lehkha Thu (Bible) erawh chuan kan thlarau nun thlengin min luhchilh thei a, khawvelin a pek theih loh thlamuanna thlengin min pe thei hi a hlutna leh danglamna pakhat a ni chiang mai (Johana 14:27). Khawvelin thlamuanna a pek ang unau leh thianthate thlamuanna hi chuan kan rilru bak min hnem ngai lo va, chhungril taka thlamuanna min pe ngai hek lo. A sawitute awm loh veleha ral leh mai thin leh thlamuanpui leh lo mai thin a ni a, Pathianin a pek thlamuanna erawh chuan eng tik lai mahin min kiansan ve ngai lo va, chhungril taka nun thlamuanna a keng tel a ni.Chu Pathian Lehkha Thu (Bible) chu engtik hunah pawh va chhiar mah la, a sawi ngai bawk sawiin a dinna ngaiah bawk a lo la dinpui ang a, i beiseina zawng zawng tihlawhtling turin a rinawm tawk em em a ni. Kan thian tha ber ber te chu kan awmna leh thlenna hmun apiangah an kal ve thei lo a ni mai thei. Mahse Pathian Lehkha Thu (Bible chhung thu) hi chu kan taksa thlen theih lohnaah pawh rinawm taka min dinpui thei awmchhun a ni.

Bible hi kan chanchin tel vena a nih vang a ni

Bible hi lehkhbu dang aia a danglamna leh hlutna leh a ngaihnawmna chu kan chanchin tel vena bu a nih vang a ni. Lehkhabu leh thlalak ilo vela kan chanchin emaw kan thlalak emaw tel vena apiangah chuan ngaihnawm ti takin kan chhiarin kan en thin a ni. Kan chanchin tel ve lohna lehkhabu emaw thlalak emaw video emaw chu ngaihnawm tiin kan chhiar liam puat a, va ngaihtuah zui em em pawh kan tum tawh ngai lo. Kan chanchin tel vena hmun erawh chu kan ngai hlu a, kan ngaihtuah zui thin a ni. Chutiang bawkin Bible pawh hi kan chanchin inziahna a nih avangin kan ngai hlu a, ngaihnawm ti takin kan chhiar bawk a, kan ngaihtuah zui thin bawk. Bible hi hmana Israelte chanchin ziahna bu maiah i ngaih chuan ngaihnawm ti takin i chhiar thei ngai lo vang. I chanchin, Isuan a hmangaihna che leh a tlanna leh a chhandamna thu a ziahsakna che a ni tih i hriatchian hunah chuan ngaihnawm takin i chhiar tawh mai dawn a ni. Chutianga i chhiar theih hunah chuan Bible chhung thuin a chhiar tawh zawk ang che ang a, tichuan ning miah lovin i chhiar thei tawh ang. Chuti ni lova nangma chanchin ngei an ziahna bu a ni i tih theih loh chuan Bible hi rilru lut tak leh ngaihnawm takin i chhiar thei ngai lo vang. Keima chanchin ngei a lo inziak ve a ni tia kan nuna kan pawh hunah chiah Pathian Thu (Bible chhung thu) in min chhiar chhuak tawh ang a, a chhung thu kan chhiar apiang mai hi kan hlimpui tawh mai dawn a ni.Mi tam tak chuan Bible chhiar thlarau lo thawh hun kan nghak thin a, a lo thawh loh chuan chhiar tum lo ni awm takin thlarauvin a thawh hun  nghakin Bible chhiar lohvah kan tlak leh mai thin hi a pawi tak zet a ni. Bible chhiar thlarau kha lo thawk lo ta se la, kan chhiar lo kum tluan thei mai dawn a ni. Chuvangin Bible chhiar thlarau hi nghak kher thin lovin bul han tan ila, kan chhiar kan chhiar ang a, Bible chhiar thlarauvin min nei chhunzawm mai dawn a ni. Bible chhiar thlarau dawng chhunzawm zel turin tawngtaina nena kan beih fo a pawimawh hle bawk. Bible-in thlarauva awm tura min tih laia awm thlarau chiam tum hi Pathian Thu dodalna chi khat a ni a, kan thlarau chan erawh kan inbih let fo a tul thin a ni. Bible hi kan chanchin tel vena a ni tia kan nunin a ‘Amen’ hunah chuan a chhung thu hawrawp phen atang hian kan nun hi min chhiar let tawh ang a, nitin mai hian kan chhiar chhun chhunah kan hlawkpui tawh mai dawn a ni. Chu chu a hlutna leh danglamna a ni a, a chhung thuin a chhiar let theih khawpa kan chhiar fo a pawimawh hle bawk ang a, chutianga kan tih theih hunah chuan kan nun hian mite eitlak khawpin rah a chhuah zel tawh mai dawn a lo ni reng mai.

Bible hi sual hnehna ralthuam tha ber a ni

Bible hlutna leh danglamna pakhat leh chu Bible hi sual hnehna tha ber a ni. Miin Bible bung leh chang inralthuamna atana a hman thiam phawt chuan misual thalalhthei leh sual mizia hnathawhna lakah chhanhimin a awm thin. Chu chu sual hnehna ralthuam tha ber a ni. Bible bung leh chang sawm tak ngial pawh sawi chhuah tur kan nei lo a nih chuan Setana beih nan ralthuam sawm pawh kan nei lo tihna a ni. Bible chhung thu te hi a tam thei ang berin hriain memorise thin ila, tichuan nun a tihhlim mai bakah hmelma hnehna pawimawh tak a ni tel bawk. He lei taksa kan put chhung hi chuan sual mizia thlemna chi hrang hrang lakah kan la fihlim tak tak thei dawn chuang lo va, chung thlemnate chu kan hneh zel theih nan Pathian ralthuam famkim awmna Bible chhung thu hmangin kan inthuam zawk tur a ni. Chutianga kan tih phawt chuan misual thalalhthei lakah tihfihlimin kan lo awm zel ang (Ephesi 6:10-18).

Thlemna a lo thlen huna ‘Tih ziak a ni….’ tih hmanga kan lo chhan theih loh chuan sual bawiah hnuh luhin kan awm leh thuai mai ang (Matthaia 4:4). Chuvangin Bible chhung thu hmang hian inthuam khat tlat ila, kan kuta kan khawih sual lakah te, kan tawngka sual lakah te, kan ngaihtuahna sual lakah te nitina chhanchhuahin kan lo awm zel dawn a ni. Kan ralthuam neih thatzia kan hriat fo a pawimawh hle ang a, chu aia pawimawh lehzual chu ralthuam a tam thei ang bera kan neih a pawimawh hle ang. Bible hi hmanraw tangkai taka kan hman thiam phawt chuan a chhung thu malsawmna hian kan in a chhuahsan ngai tawh lo vang. I thlen ngam chin chin a thlenpui ang che. Tu leh fate thleng pawha malsawmna dawn theihna awm chhun chu Bible chhung thu hi a ni. Khawvel in leh lo tha pui pui chu i tu leh fate hnutchhiah teuh mah la, thangkhat lian pawh a daih lo mai thei asin. Mahse Pathian Lehkha Thu (Bible chhung thu) hi chuan an damchhung a daih a, chumai bakah an tu leh fate thleng pawha malsawm dawn theihna a ni. A chhan chu a petu Pathian hian a Thu hi a tan tlat a, a Thu hmanga kan kar thiam phawt chuan engtik lai pawhin chhang turin a inpeih reng a ni (Jeremia 33:3).

Bible hi Pathian thawk khum a nih avangin a hlu

Bible hi lehkhabu dang aia a hlutna leh danglamna chu nunna thu pai, Pathian thawk khum a nih avangin a hlu a ni. Timothea hnena Tirhkoh Paula lehkha thawn pahnihnaah chuan, ‘Pathian Lehkha Thu zawng zawng hi Pathian thawk khuma pek a ni a, zirtir kawngah te, thiam loh chantir kawngah te, zilh kawngah te, felna zirtir kawngah te a sawt bawk a ni.’ tiin (2 Timothea 3:16). Khawvelah hian lehkhabu tam tak siam chhuah a ni tawh a, siam chhuah mek a ni bawk a, an la siam chhuak zel bawk ang a, chung zawng zawng chu Pathianin a thawk khum tih a awm ngai lo va, nunna thu a pai tel thu pawh kan hmu ngai hek lo.  Bible erawh chu Pathian thawk khum, Pathian inpuanna lehkhabu a nih tlat avangin nunna thu a keng tel a, lehkhabu chatuan nunna thu keng tel a nih avang hian lehkhabu dang zawng zawng aiin a hluin a danglam bik em em a ni.

Chu chatuan nunna bu chu miin rilru leh tih tak zeta a chhiar phawt chuan a chhung thu hlawkna a tel thin a, chatuan nunna a chan mai piah lamah midangte tan malsawmna luankawrah a nun chu malsawmin a awm thin a ni. Pathian thawk khum a nih avangin a thu chhung mal tin mai hi Pathianin a tan tlat a, chatuan nunna neih nan Pathian thu mal khat chauh pawh hi a tawk hle a ni. Chu chu lehkhabu dang laka a danglamna leh hlutna a ni kan ti lo thei lo vang.

Malsawmna tam tak dawng zel thei turin Bible chhiar i uar zual sauh sauh vang u. Kan hnam hi miten min hriat danah ‘Bible chhiar hnam an ni e…’ tiin min hre rawh se. A chhe zawnga mite hriat nih ai chuan a tha zawnga mite hriat leh entawntlak ni thei turin Lalpa tan thahnem i ngai zual sauh sauh vang u. Bible kan chhiar tam phawt chuan kan tawngka chhuak pawh khawngaihna leh hmangaihna chi-a alin a lo awm zel dawn a lo ni reng mai. Kan tawngka chhuak te hi Pathianin mal a sawm fo a ngai a, chumi ti thei fo tur chuan kan ka atang Pathian Lehkha Thu hi a chhuak fo thin tur a ni. Tichuan mite tan tur rimchhia ni lovin par rimtui chhuahtu kan lo ni zel tawh mai dawn a ni. I tawngka chhuak kha Pathian Lehkha Thu, khawngaihna chi-a al lo ni zel rawh se.

Kan tu leh fate thleng pawha kan inhlan chhawn atana tha ka tih ber mai chu Bible (Pathian Lehkha Thu) chhiar ngaina zel tura inzirtir hi a ni. Bible chhiar malsawmna hi i tu leh fate thleng pawha dawng chhunzawm zel thei turin nangmah ngeiin bul han tan teh le.

Tlangkawmna

Kan sawi tawh angin a Bible ram, thawnthu leh hriatzauna lam kha kan sawi tum ber a ni lo va, Pathian Lehkha Thu danglamna leh hlutna sawi tur tam tak awm thei zingah mangang leh mal ngawih ngawiha kan awm lai pawha min hnemtu thiantha leh rinawm a nihzia te, chanchin sawi tur nei ve lote tan pawha kan chanchin sawina bu a nihzia leh kan chanchin tel vena a nih vanga ngaihnawm taka kan chhiar thu te, sual hnehna ralthuam tha ber a nih thu leh Pathian thawk khum a nihzia thu te kan sawi a, khang kan sawi tak atang chauh pawh khan Bible hlutna leh danglamna a lang chiang em em a ni